Een donderslag bij heldere hemel. Zo omschreef een Duitse collega vrijdagavond het aangekondigde vertrek van Volkswagen-topman Herbert Diess. De Oostenrijkse manager leefde al een paar jaar op voet van oorlog met de metaalvakbond IG Metall en de ondernemingsraad van de Duitse autogroep. Die telt 650.000 werknemers, verspreid over meer dan 100 landen. 

Diess kwam ook geregeld in aanvaring met de families Porsche en Piëch die de meerderheid van de aandelen van de Volkswagen Group bezitten. Desondanks sleepte Diess enkele maanden geleden een contractverlenging tot 2025 uit de brand. 
© Volkswagen AG/Oliver Blume

In de persmededeling van het concern is er sprake van een beslissing ‘met wederzijdse instemming’ maar volgens goedgeïnformeerde bronnen gaat het wel degelijk om een ontslag. Begin september zal Diess worden opgevolgd door Oliver Blume, de huidige baas van Porsche. 

Wat voorafging 

Toen in september 2015 bekend raakte dat de autogroep Volkswagen op grote schaal sjoemelsoftware had gebruikt om de omvang van de schadelijke uitstoot van zijn dieselmotoren te minimaliseren, leidde dat tot het ontslag van topman Martin Winterkorn. 

In de zomer van 2015 was die als CEO van het merk Volkswagen al vervangen door Herbert Diess, ex-BMW. In 2018 werd die laatste zowaar voorzitter van de Volkswagen Group waartoe naast VW ook Audi, Bentley, Bugatti, Lamborghini, Porsche, Seat en Skoda behoren. Dat gebeurde op voorstel van de families Porsche en Piëch. 

Dat ook Diess een Oostenrijks paspoort heeft, was een puur toeval. Diess groeide op in München en studeerde en doctoreerde aan de Technische Universiteit van München. Van  1989 tot 1996 werkte hij voor Bosch in Stuttgart en Noord-Spanje, wat zijn uitstekende kennis van de Spaanse taal verklaart. 

In 1996 verkaste Diess naar BMW, het begin van een opmerkelijke blitzcarrière. Terug in München stond hij aan de wieg van het ambitieuze e-project van BMW, een tijdlang leek de briljante ingenieur en kostenkiller zelfs op weg naar het voorzitterschap van BMW, maar die droom ging uiteindelijk niet in vervulling.    

Van arbeiderszoon tot de machtigste Duitse bedrijfsleider

Onder zijn voorganger Winterkorn werd het concern centralistisch vanuit Wolfsburg bestuurd, wat de slagkracht en efficiëntie van de autogroep niet ten goede kwam. Daar kwam onder Diess verandering in: de satellietmerken en regionale entiteiten kregen meer vrijheid en verantwoordelijkheid. 

Meteen na zijn aantreden maakte hij van elektromobiliteit een topprioriteit voor de merken van de groep. In een poging de achterstand op het vlak van alternatieve aandrijving snel in te halen, liet hij ambitieus investeringsprogramma ten belope van tientallen miljarden goedkeuren. Voor de uitvoering kon hij rekenen op de steun  van de machtige vakbond IG Metall. 

Eens de beslissing genomen, moest die snel en consequent worden uitgevoerd. “Geduld is niet mijn beste karaktereigenschap” aldus de topman in openhartig interview met een Duitse zakenkrant. Als de machtigste bedrijfsleider van Duitsland ging hij discussies of confrontaties met de media niet uit de weg. Hij was geregeld te zien in talkshows en consumentenprogramma’s en nam zelden of nooit een blad voor de mond. 

Voor de arbeiderszoon die het tot de machtigste bedrijfsleider van Duitsland bracht, bestaan er geen heilige huisjes. Onder het motto ‘wie offers vraagt van anderen, moet zelf het goede voorbeeld geven’ heeft hij altijd elke vorm van voorkeursbehandeling van de hand gewezen. Zo zit hij meestal zelf achter het stuur van zijn dienstwagen en schuift hij ’s morgens mee aan in de file voor de fabriekspoort. Tijdens de week betrekt hij een hotelkamer in Wolfsburg, tijdens het weekend verblijft hij bij zijn vrouw en drie kinderen in München. Het verschil met het despotische gedrag van zijn voorganger kan niet groter zijn. 

Eigengereide controlefreak 

Diess komt de verdienste toe dat hij de merken van de autogroep de weg van de elektrificatie heeft doen inslaan. Vaak tegen de wil van de directies van die merken in. Hij is de geestelijke vader achter de MEB- en PPE-platformen die speciaal zijn ontwikkeld voor de elektrische modellen van zowel Audi als Bentley, Porsche, Seat, Skoda en VW. Volgens visionair Diess is elektrisch autorijden de toekomst en is e-fuel dat niet. In de ogen van Diess zal de mobiliteitswereld van morgen bovendien een digitale wereld zijn met daarin een prominente plaats voor autonoom rijden. Diess staat bekend als een grote bewonderaar van Elon Musk. 

De voorbije jaren kwam de eigengereide controlefreak echter almaar vaker in aanvaring met de vakbond én de families Porsche en Piëch. Hun respect voor zijn aanpak brokkelde af naarmate de financiële targets niet werden gehaald en hij ontslagen in het vooruitzicht stelde. Door de elektrificatie zullen inderdaad honderdduizenden banen verloren gaan in de autonijverheid. De autogroep is voor essentiële onderdelen zoals de batterij en chips bovendien extreem afhankelijk van Aziatische leveranciers wat bijzonder pijnlijk tot uiting is gekomen tijdens corona. 

De directe aanleiding voor de conflicten met de vakbond, ondernemingsraad en aandeelhouders is de vertraging die een aantal projecten heeft opgelopen en die te maken hebben met de ontwikkeling en implementatie van de benodigde software. Als ex-ontwikkelingsbaas van het e-project bij BMW was hij nauw betrokken bij die projecten en werd/wordt hij verantwoordelijk geacht voor de vertragingen. Die hebben tot gevolg dat een aantal modellen van Audi en Porsche met één en twee jaar vertraging op de markt zullen komen en dat de merken van de Duitse autogroep niet langer toonaangevend zijn inzake de ontwikkeling en implementatie van innovatie technologie. Dat Volkswagen behoorlijk veel marktaandeel heeft verloren op de uitermate belangrijke Chinese markt heeft ermee te maken dat sommige e-modellen van Chinese merken niet alleen goedkoper maar ook beter zijn dan die van VW. Zo eenvoudig is dat. 

De Duitse autogroep krijgt ook almaar vaker af te rekenen met sectorvreemde en kapitaalkrachtige bedrijven zoals Google en andere. Voeg daarbij de nefaste impact van corona en het tekort aan een reeks onderdelen. Diess heeft de voorbije twee jaar veel van zijn pluimen verloren en bleek niet altijd de meest geschikte crisismanager te zijn die een autoconcern in volle transitie nodig heeft. 

Komt daarbij dat het merk Porsche dit najaar naar de beurs gaat en dan komen jobstijdingen zeer ongelegen. Met name voor de aandeelhouders, in dit geval de families Porsche en Piëch. Die bezitten de meerderheid van de aandelen en willen door een ingewikkelde aandelenruil via de kassa passeren – zonder aan invloed op het beleid van het bedrijf te moeten inboeten. Diess kreeg de voorbije weken en maanden ook openlijke kritiek van de topmanagers van Audi en Porsche. 

Zijn aanzien binnen de autogroep daalde zienderogen maar in het verleden was Diess er steeds in geslaagd om zijn tegenstanders de mond te snoeren. Waarom hij vrijdagavond halsoverkop aan de deur is gezet, is niet meteen duidelijk. Feit is dat zijn ontslag vriend en vijand heeft verrast, enkele uren nadat hij de werknemers in een persoonlijke tweet een goede vakantie had gewenst. 

Oliver Blume (54) volgt Diess begin september op. Volgens de persmededeling blijft hij voorlopig ook aan als baas van Porsche. Blume werkt al zijn hele leven voor de Duitse autogroep en geldt als een vertrouweling van de aandeelhouderfamilies Porsche en Piëch. Hij straalt gezond zelfvertrouwen uit, is een uitgesproken teamspeler en ligt ook goed bij de machtige metaalvakbond IG Metall. Hem wacht de moeilijke taak alle neuzen opnieuw in één richting te krijgen en de opgelopen achterstand terug om te buigen in een voorsprong. Wait and see is de boodschap.